ასკვდ არის დაავადება, რომელიც საფრთხეს უქმნის ყველა ერს და რასას.
მისი გავრცელება მსოფლიოს მაშტაბით 300 მილიონ ადამიამიანს ითვლის1.
ნაადრევი გულ-სისხლძარღვთა გართულებების 80%-ის პრევენცია შესაძლებელია2. ასკვდ-ს რეალობის გამოვლენით ჩვენ შეგვიძლია შევცვალოთ ამ
დაავადების მიმდინარეობა და უხილავი ერის ბედი.
ადამიანების განათლება ასკვდ-ს რისკ-ფაქტორებისა და გართულებების
შესახებ ხელს შეუწყობს უკეთესი შედეგების მიღწევას
ვინ არის რისკის ქვეშ ?
იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად გავრცელებული და დამანგრეველი შეიძლება იყოს ეს ქრონიკული დაავადება, მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, თუ ვინ არის დაუცველი1,3-5. ასკვდ-ს ძირითადი მიზეზებია ქოლესტერინის მაღალი დონე (დისლიპიდემია), მაღალი არტერიული წნევა (ჰიპერტენზია), მოწევა, დიაბეტი, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების ოჯახური ისტორია და გარკვეული გენეტიკური წინაპირობები, როგორიცაა მემკვიდრეობითი მაღალი ქოლესტერინი, რომელიც ახალგაზრდა ასაკში ვლინდება (ოჯახური ჰიპერქოლესტერინემია ან FH). სხვა რისკ-ფაქტორები, რომლებიც ხელს უწყობენ ასკვდ-ს განვიტარებას , მოიცავს არაჯანსაღ კვებას, ფიზიკური აქტივობის დაბალ დონეს, ჭარბ წონას, ალკოჰოლის გადაჭარბებულ მიღებას და სტრესს. ასაკი და სქესი ასევე ხელშემწყობი ფაქტორებია, განსაკუთრებით ქალებში მენოპაუზის შემდეგ.
სქესი
მწეველობა
ჭარბი წონა
მაღალი არტერიული წნევა
შაქრიანი დიაბეტი
ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა
პირველი რიგის ნათესავი მიოკარდიუმის ინფარქტით 55 წლის მამაკაცი ან 65 წლის ასაკამდე ქალები
ასაკი
ჩვენი სამოქმედო ნაბიჯები
ასკვდ-ს გამომწვევი რიგი მიზეზებისა არ ექვემდებარება კონტროლს. თუმცა, არსებობს რამდენიმე რისკ-ფაქტორი, რომელთა კონტროლიც შეგვიძლია. სწორედ მათზე ფოკუსირებით, ჩვენ შეგვიძლია მნიშვნელოვნად შევამციროთ ასკვდ-ს განვითარების რისკი.
ფიზიკური აქტივობა
მიზნად დაისახეთ მეტი მოძრაობა და შეამცირეთ უმოძრაობის დრო. მცირე ცვლილებებმა, როგორიცაა კიბეებზე ასვლა ლიფტის გამოყენების ნაცვლად, შეიძლება დიდი დადებითი გავლენა მოახდინოს თქვენს ჯანმრთელობაზე. ფიზიკური აქტიურობა შესანიშნავი გზაა გულის კუნთის გასაძლიერებლად, ქოლესტერინის, წონისა და არტერიული წნევის სამართავად და რაც მთავარია კარგი თვითშეგრძნების მისაღწევად.
ჯანმრთელი კვება
ნაჯერი ცხიმების, ალკოჰოლის, შაქრისა და მარილის მოხმარების შეზღუდვა დაგეხმარებათ შეამციროთ ქოლესტერინი, არტერიული წნევა, წონა და დიაბეტის რისკი.
სტრესის მართვა
სტრესმა ან შფოთვამ შეიძლება გამოიწვიოს ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა სტენოკარდია ან ტკივილი გულმკერდში, მაგრამ სტრესთან გამკლავების გზების შემუშავებამ შეიძლება შეამციროს მისი გავლენა თქვენს ჯანმრთელობაზე.
მოწევისთვის თავის დანებება
მოწევა აორმაგებს გულის დაავადების განვითარების რისკს. თუ მწეველი ხართ, ერთადერთი, რაც შეგიძლიათ გააკეთოთ, არის მოწევის შეწყვეტა!
ჯანმრთელობის რეგულარული შემოწმება
მიმართეთ ექიმს და შეამოწმეთ არტერიული წნევის და ქოლესტერინის მაჩვენებლები. საჭიროა ყველამ გაიაროს ქოლესტერინის პირვლი შემოწმების ტესტი 35 წლის ასაკში – მამაკაცებისთვის და 45 წლის ასაკში – ქალებისთვის6. არტერიული წნევა უნდა შემოწმდეს ყოველ 2 წელიწადში7. მათთვის, ვინც უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან უფრო ხშირი შემოწმებაა რეკომენდებული. მათთვის კი ვინც ქოლესტერინის დონის დამწევ მედიკამენტებს იღებს, ქოლესტერინის მაჩვენებლის ყოველწლიური შემოწმებაა მიზანშეწონილი8.
“ცუდი” და “კარგი” ქოლესტერინი
ქოლესტერინი არის ცხიმოვანი ნივთიერება, რომელიც აუცილებელია თქვენი ორგანიზმის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის. ქოლესტერინის გარკვეული რაოდენობა კარგია, თუმცა თუ სისხლში ქოლესტერინი ძალიან ბევრია, ორგანიზმი ვერ ახერხებს მის გადამუშავებას და იგი ილექება არტერიების კედლებში, წარმოქმნის ათერომას (ცხიმოვანი მასა ან ფოლაქი). ორგანიზმში ქოლესტერინი ნაწილდება მოლეკულების მეშვეობით, რომლებსაც ლიპოპროტეინები ეწოდება.დროთა განმავლობაში ათერომამ შეიძლება არტერიების შევიწროება გამოიწვიოს. ამ პროცესს ეწოდება ათეროსკლეროზი, რასაც გულის შეტევის ან ინსულტის გამოწვევა შეუძლია.
“კარგი ქოლესტერინი” ან მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის ქოლესტერინი (მსლ-ქოლესტერინი) ხელს უწყობს “ცუდი” ქოლესტერინის შთანთქმას თქვენი არტერიებიდან. მსლ-ქოლესტერინის მაღალი დონე გიცავთ გულის დაავადებებისგან.
“ცუდი ქოლესტერინი” ან დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის ქოლესტერინი (დსლ-ქოლესტერინი) ხელს უწყობს ცხიმოვანი დეპოზიტების დაგროვებას თქვენს არტერიებში (ათეროსკლეროზი). დროთა განმავლობაში ეს დაგროვება იწვევს თქვენი არტერიების გამკვრივებას და შევიწროებას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს გულის შეტევა ან ინსულტი.
ძალიან ბევრი “ცუდი” ქოლესტერინი (დსლ-ქოლესტერინი) არის ასკვდ-ს მთავარი გამომწვევი.
მხოლოდ ქოლესტერინი?
“კარგი” და “ცუდი” ქოლესტერინის გარდა, არსებობს კიდევ ორი ცხიმოვანი ელემენტი, რომლებიც დაკავშირებულია ასკვდ-თან.
- ტრიგლიცერიდები – , ცხიმები, რომლებიც ცირკულირებენ სისხლში ქოლესტერინთან ერთად. ცნობილია, რომ ტრიგლიცერიდების მაღალი დონე ზრდის ასკვდ-ს რისკს9.
- .ლიპოპროტეინი (a), რომელიც სტრუქტურულად ძალიან ჰგავს დსლ-ქოლესტერინს10. ლიპოპროტეინ (a)-ს შეუძლია წვლილი შეიტანოს ფოლაქის წარმოქმნაში, ხოლო ლიპოპროტეინის (a)-ს მაღალი დონე ძირითადად მემკვიდრეობითი არის განპირობებული11. ამ პარამეტრის შეფასება ცხოვრებაში ერთხელ ყველასთვის არის რეკომენდებული
- არა-მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების ქოლესტერინი (არა-მსლ-ქ) არის თქვენი “ცუდი” ქოლესტერინის კიდევ ერთი საზომი და გამოიყენება ასკვდ-ს რისკის შესაფასებლად მაღალი ტრიგლიცერიდების, დიაბეტის, სიმსუქნის ან ძალიან დაბალი სიმკვრივის ქოლესტერინის მომატებული მაჩვენებლის მქონე პაციენტებში.
ჩვენი რისკის შემცირება: ჩვენი სამიზნეები
ქოლესტერინისა და ტრიგლიცერიდების ჯანსაღი დონის შენარჩუნება მნიშვნელოვანია ჩვენი ჯანმრთელობისთვის. არტერიული წნევის მსგავსად, ქოლესტერინის მაღალი დონე საერთოდ არ იწვევს რაიმე სიმპტომებს. თქვენი ქოლესტერინის დონის გაზომვა შესაძლებელია მარტივი სისხლის ტესტის ჩატარებით, რომელიც ჩვეულებრივ აჩვენებს თქვენს საერთო ქოლესტერინის დონეს (საერთო ქოლესტერინი); თქვენი მსლ-ს (კარგი ქოლესტერინი); დსლ-ს (ცუდი ქოლესტერინი); არა-მსლ-ქ-ს (ცუდი ქოლესტერინი) და ტრიგლიცერიდების მაჩვენებლებს. პაციენტებში გულის დაავადებით ან ქოლესტერინის დამწევი პრეპარატით მკურნალობისას რეკომენდებულია ქოლესტერინის დონის რეგულარული შემოწმება12.
მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ ზოგიერთ ადამიანს არ შეუძლია მიაღწიოს ქოლესტერინის რეკომენდებულ მაჩვენებელს მხოლოდ ცხოვრების წესის შეცვლით და დსლ-ქოლესტერინის ძალიან მაღალი დონის შემთხვევაში მათ მედიკამენტის გამოყენება დასჭირდებათ12. მედიკამენტი არ წარმოადგენს ვარჯიშის, და დაბალანსებული კვების შემცვლელს, არამეტ მხლოდ მათზე ნამატია . დსლ-ქოლესტერინის შესამცირებლად ექიმმა შეიძლება სხვადასხვა ტიპის მკურნალობა შეგირჩიოთ. მნიშვნელოვანია, რომ ექიმმა გადაწყვიტოს თუ, რომელია თქვენთვის საუკეთესო წამალი. ჯანსახი ცხოვრების წესის დადებითი ცვლილებების განხორციელება და სწორი პრეპარატის მიღება აფერხებს ასკვდ-ს პროგრესირებას13. ეს ხელს შეუწყობს ისეთი გართულებების განვითარების რისკის შემცირებას, როგორიცაა ინსულტი და გულის შეტევა (ინფარქტი).
- Kronenberg, F. (2021). Lipoprotein(a). In: von Eckardstein, A., Binder, C.J. (eds) Prevention and Treatment of Atherosclerosis. Handbook of Experimental Pharmacology, vol 270. 201-232. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/164_2021_504
- McNeal CJ, Peterson AL. Lipoprotein (a) in Youth. [Updated 2020 Feb 9]. In: Feingold KR, Anawalt B, Boyce A, et al., editors. Endotext [Internet]. South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc.; 2000-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK395570/
- Cybulska B, Kłosiewicz-Latoszek L, Penson PE, Banach M. What do we know about the role of lipoprotein(a) in atherogenesis 57 years after its discovery?. Prog Cardiovasc Dis. 2020;63(3):219-227. doi:10.1016/j.pcad.2020.04.004
- Wilson DP, Jacobson TA, Jones PH, et al. Use of Lipoprotein(a) in clinical practice: A biomarker whose time has come. A scientific statement from the National Lipid Association. J Clin Lipidol. 2019;13(3):374-392. doi:10.1016/j.jacl.2019.04.010
- Tsimikas S, Fazio S, Ferdinand KC, et al. NHLBI Working Group Recommendations to Reduce Lipoprotein(a)-Mediated Risk of Cardiovascular Disease and Aortic Stenosis. J Am Coll Cardiol. 2018;71(2):177-192. doi:10.1016/j.jacc.2017.11.014
ასკვდ-ს ისტორია
მტკიცებულება იმისა, რომ ჩვენი უძველესი წინაპრებშიც ვლინდებოდა ასკვდ მიღებულ იქნა 2009 წელს. მკვლევართა ჯგუფმა ჩაატარა კომპიუტერული ტომოგრაფია 52 ძველ ეგვიპტურ მუმიაზე. შედეგად, 44 მუმიიდან იდენტიფიცირებადი გულ-სისხლძარღვთა ქსოვილით, 20-ში აღმოჩენილ იქნა სავარაუდო ან დადასტურებული ათეროსკლეროზი, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ასკვდ იმ დროშიც კი ფართოდ გავრცელებული დაავადება იყო
შესახებ მეტის გასაგებად აქ.
ჩვენი მისია
უხილავი ერი მიზნად ისახავს პაციენტების ორგანიზაციებისა და კარდიოვასკულური დაავადებებით დაინტერესებული მხარეების გლობალური ქსელის შექმნას, რათა ასკვდ შეფასდეს, როგორც გლობალური ჯანმრთელობის გადაუდებელი პრობლემა და არსებული მდგომარეობის გამოწვევა.
უხილავი ერი დაეხმარება ასკვდ-ის გარშემო საჭირო დისკურსის გააქტიურებას და კიდევ ერთხელ შეაფასებს, თუ როგორ მუშაობენ დაინტერესებული მხარეები, მათ შორის ჯანდაცვის სისტემები, რათა ერთად შევებრძოლოთ სიკვდილობის წამყვან მიზეზს მსოფლიოში.
ჩამოტვირთეთ დასაბეჭდი ინფოგრაფიკა ასკვდ-ს შესახებ
ლიტერატურა
- Roth GA, Mensah GA, Johnson CO, et al. Global Burden of Cardiovascular Diseases and Risk Factors, 1990-2019: Update from the GBD 2019 Study [published correction appears in J Am Coll Cardiol. 2021 Apr 20;77(15):1958-1959]. J Am Coll Cardiol. 2020;76(25):2982-3021.
- World Health Organization (WHO). Cardiovascular diseases – Data and Statistics. Available at: https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/cardiovascular-diseases/data-and-statistics. [Last accessed September 2021].
- NIH. National Heart, Lung and Blood Institute – Atherosclerosis. Available at: https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/atherosclerosis#:~:text=Atherosclerosis%20usually%20doesn’t%20cause,and%20symptoms%20of%20the%20disease. [Last accessed September 2021].
- Song P, Fang Z, Wang H, et al. Global and regional prevalence, burden, and risk factors for carotid atherosclerosis: a systematic review, meta-analysis, and modelling study. Lancet Glob Health. 2020;8(5):e721-e729. doi:10.1016/S2214-109X(20)30117-0
- World Health Organization (WHO). Cardiovascular diseases (CVDs). Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds). [Last accessed August 2021].
- Cholesterol testing and results. MedlinePlus website. Available at https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000386.htm. [Last accessed September 2021].
- Health screenings for men ages 40 to 64. MedlinePlus website. Available at https://medlineplus.gov/ency/article/007465.htm. [Last accessed September 2021].
- Getting a cholesterol test. Heart UK. Available at https://www.heartuk.org.uk/cholesterol/getting-a-cholesterol-test. [Last accessed September 2021].
- Triglycerides: Why do they matter? Mayo Clinic website. Available at https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/in-depth/triglycerides/art-20048186#:~:text=High%20triglycerides%20may%20contribute%20to,of%20the%20pancreas%20(pancreatitis). [Last accessed September 2021].
- Lipoprotein (a) blood test. MedlinePlus website. Available at https://medlineplus.gov/lab-tests/lipoprotein-a-blood-test/. [Last accessed September 2021]
- Maranhão RC, Carvalho PO, Strunz CC and Pileggi F. Lipoprotein (a): structure, pathophysiology, and clinical implications. Arq Bras Cardiol. 2014 ;103(1) :76-84
- Mach F, Baigent C, Catapano AL, et al. ESC Scientific Document Group. 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. Eur Heart J. 2020;41(1):111-188
- Lansberg P, Lee A, Lee ZV, Subramaniam K, Setia S. Nonadherence to statins: individualized intervention strategies outside the pill box. Vasc Health Risk Manag. 2018;14:91–102
Thank you for your interest in Invisible Nation. Please complete the optional fields below if you would like to receive updates as new documents and programs are added.
გაზიარება